Multi-Systeem aandoening

 

De ziekte van Hashimoto is een auto-immuunziekte en wordt omschreven als een multi-systeem aandoening. Het kenmerkende verschijnsel is de te traag werkende schildklier. Dit heeft effect op vele (zo niet alle) systemen en organen van het lichaam, waardoor zich een groot aantal (mogelijke) uiteenlopende klachten voordoen.

Auto-immuunziekte

Normaalgesproken worden stoffen die het lichaam binnendringen door ons afweersysteem als lichaamsvreemd beschouwd, dat zijn de zogenaamde antigenen. Het afweersysteem van het lichaam reageert daarop door 'antistoffen' of 'antilichamen' aan te maken. Deze antistoffen bevinden zich in het bloed. Door de aanmaak van antistoffen komt er een proces op gang om deze door het lichaam als vreemd herkende cellen of cel bestanddelen (antigenen) op te ruimen.

Dit is een immunologische ontstekingsreactie.Bij een auto-immuunziekte echter, produceert het lichaam antistoffen die lichaamseigen cellen of weefsels aantasten en zelfs afbreken. Zo bestaan er diverse antistoffen of -lichamen die tegen specifieke organen gericht kunnen zijn, zoals de schildklier. Deze specifieke antistoffen beïnvloeden de werking van de schildkliercellen, waardoor deze in het geval van Hashimoto verminderen.

Verschijning

Meestal ziet men bij de ziekte van Hashimoto een te langzaam werkende schildklier met diverse 'vage' lichamelijke klachten. Deze klachten zijn 'vaag' omdat ze vele oorzaken kunnen hebben. Van de patiënten met een te langzame werkende schildklier hebben velen met een primaire hypothyreoïdie, de ziekte van Hashimoto. De oorzaak van een te langzaam werkende schildklier of hypothyreoïdie kan ook iatrogeen of centraal zijn. 

Hakaru Hashimotowerd geboren in een familie van artsen op 5 mei 1881. Vooral zijn grootvader was een bekende arts en motiveerde Hakaru ook arts te willen worden. In 1903 ging hij aan de nieuw opgerichte Medical School of Kyushu Imperial University studeren en in 1907 studeerde hij af. Hij vervolgde zijn medische studie als leerling-chirurg. In deze periode bestudeerde hij microscopisch schildklierweefsel, verwijderd bij 4 vrouwelijke patiënten en ontdekte een aantal zaken die nog niet eerder waren beschreven.

Inmiddels 31 jaar (1912) publiceerde hij voor zijn promotie zijn bevindingen in een Duits tijdschrift voor Chirurgie [pdf] en deze publicatie was de eerste keer dat de AITD of ziekte van Hashimoto werd beschreven. Hashimoto noemde de aandoening Struma Lymphomatosa. De 'ontdekking' kreeg nog niet veel aandacht.Hij beschreef in zijn publicatie 4 karakteristieke kenmerken:

- infiltratie door lymfocyten en plasmacellen

- vorming van lymfoïde follikels met kiemcentra

- vorming van fibrose of littekenweefsel

- degeneratie van epitheelcellen.

De eerste twee kenmerken waren volgens hem nog niet eerder beschreven.Om zijn ontdekte aandoening verder te kunnen onderzoeken, vertrok hij naar Duitsland. Hij bestudeerde pathologie aan de Universiteit van Göttingen. Maar al snel brak de Eerste Wereldoorlog uit en moest hij terugkeren naar Japan.

Vooral uit financiële overwegingen (onder andere het overlijden van zijn vader) nam hij in het ziekenhuis van zijn geboorteplaats, de medische praktijk van de familie over. Het ziekenhuis werd in de wijde omgeving bekend om zijn kundige universitair en internationaal geschoolde chirurg.

Enige jaren later zal hij eindelijk ook tijd hebben een gezin te stichten. In 1934 overlijdt hij onverwacht op vrij jonge leeftijd (52 jaar) aan buiktyfus; opgelopen tijdens zijn werk.

Nog steeds zonder enige erkenning voor zijn ontdekking te hebben gekregen.De eerste jaren wordt zijn aandoening gezien als een voorstadium van Thyreoiditis van Riedel, wat toen veel voorkwam in Europa.

Pas in 1931 werd door de onderzoekers Allen Graham et al uit Cleveland zijn bevindingen bevestigd en werd deze verder bekend onder zijn naam: Ziekte van Hashimoto.In 1956 werden voor het eerst de anti-stoffen aangetoond van Hashimoto's.

In eerste instantie bij ratten en datzelfde jaar nog bij patiënten met Hashimoto's. De (histologische) ontdekking van Hashimoto heeft aan de wieg gestaan van de ontdekking van later ook andere auto-immuunaandoeningen.

Schildklier Antistoffen

Patiënten met de ziekte van Hashimoto maken afweerstoffen tegen hun eigen schildklier. Zowel de ziekte van Graves als Hashimoto (beide auto-immuunziekten) beschadigen het schildklierweefsel door de jarenlange ontstekingsreactie.Patiënten met Hashimoto maken antistoffen tegen het schildkliereiwit Peroxidase in het Engels: ‘Thyroid Peroxidase’ afgekort tot TPO. Deze TPO-antistoffen hebben geen directe invloed op de functie van de schildklier, maar veroorzaken een auto-immuunontsteking van de schildklier en vernietigen het schildklierweefsel.De TPO-antistoffen kunnen ook voorkomen bij volkomen gezonde personen (bij wel 30-50% van de gezonde vrouwen), en geven dan dus geen klachten.Mogelijk kunnen deze antistoffen wel klachten veroorzaken bij zwangerschap.

Psychosociale aspecten van de schildklieraandoening

Het schildklierhormoon regelt de stofwisseling. Bij een langzaam werkende schildklier is de hele stofwisseling vertraagd, dit heeft onderactiviteit van lichaam en geest tot gevolg. Daar kunnen verschijnselen bij horen als: vermoeidheid, nervositeit, emotioneel labiel, agressie, overgevoeligheid, slechte concentratie, vergeetachtigheid. Deze klachten lijken op overwerkt zijn of een burn-out en kunnen door artsen dan ook als zodanig worden gediagnosticeerd. In zeer ernstige gevallen kunnen zich psychiatrische ziektebeelden voordoen.Door deze klachten kunnen ook psychosociale problemen ontstaan.

Mensen veranderen psychisch door de veranderde schildklierwerking. De eeuwige verlammende vermoeidheid, labiliteit, vergeetachtigheid en zelfs agressie maakt dat de persoonlijkheid voor de omgeving duidelijk veranderd.Als men geen weet heeft van de ziekte kunnen de partner, kinderen, familieleden en collega's de patiënt soms niet meer begrijpen.

Een verhoogd risico voor echtscheidingen en verbroken relaties kan ontstaan. Soms kunnen patiënten naar de psychiater worden verwezen. Ook komt het voor dat aan drank- en/of drugsmisbruik wordt gedacht. Het is dus niet zo moeilijk te begrijpen dat een patiënt al snel in een vicieuze cirkel kan belanden. Een Hashimoto-patiënt moet 'strijden' tegen de verkeerde indruk 'lui' te zijn...

 

Behandeling

 

De behandeling van de ziekte van Hashimoto verloopt in principe hetzelfde als die van elk ander type hypothyreoïdie.De behandeling bestaat uit het aanvullen van het tekort aan schildklierhormoon met de synthetische variant: Levothyroxine.De oorzaak van de aandoening - de 'anti-stoffen' / auto-immuunreactie - worden niet rechtstreeks behandeld. Het is niet bekend wat het effect van de auto-immuun reactie op het lichaam en het welbevinden is. Het behandelen, genezen of zelfs voorkomen van auto-immuuunziekten is (nog) niet mogelijk. De auto-immuunreactie vernietigd het schildklierweefsel onherstelbaar.Een auto-immuunaandoening verhoogd de kans op het ontwikkelen van meer auto-immuunaandoeningen.